Endokrin Bozucu Maddeler Listesi

AB’de yayınlanan Kozmetik ürünlere ilişkin (EC) 1223/2009 sayılı kozmetik yönetmeliği, insan sağlığını korumak için düzenleyici bir çerçeve sağlar.

Potansiyel sağlık risklerini ele almak için düzenleme, kozmetiklerdeki belirli maddelere ilişkin bir kısıtlama ve yasaklama sistemi içermektedir. Kısıtlamalar, tüketici güvenliği risk değerlendirmelerine ilişkin bilimsel komiteye (SCCS) dayandırılmaktadır.

SCCS’nin risk değerlendirmesi, kozmetiklerdeki maddelerin ve diğer endişe verici maddelerin endokrin bozucu özellikleriyle ilgili bilimsel endişeleri araştırmaktadır.

Endokrin Sistemi ve Endokrin Bozucular

Endokrin sistemi, tiroid, gonadlar ve adrenal bezler gibi bir dizi bezden ve ürettikleri tiroksin, östrojen, testosteron ve adrenalin gibi hormonlardan oluşur. Canlıların gelişimini, büyümesini, üremesini ve davranışlarını yönlendirmeye yardımcı olmaktadır. Hormonlar, kan dolaşımında dolaşan ve vücudun diğer bölümlerinde uyarıları ortaya çıkaran sinyal molekülleridir. Endokrin aktif maddeler, normal öngörülebilir miktarlarda emildiğinde insan sağlığı için herhangi bir endişe yaratmadan endokrin sistemle etkileşime giren kimyasallardır. Tersine, bir endokrin aktif madde insan sağlığına potansiyel zarar verdiğinde, endokrin bozucu (ED) olarak sınıflandırılır. Endokrin bozucuların bu karmaşık sistemin işleyişine en az üç olası yolla müdahale ettiğine inanılmaktadır:

1. Östrojen veya testosteron gibi doğal olarak üretilen bir hormonun etkisini taklit ederek ve böylece vücutta benzer kimyasal reaksiyonları başlatarak;
2. Hormonları (hormon reseptörleri) alan hücrelerdeki reseptörleri bloke ederek, böylece normal hormonların etkisini önleyerek;
3. Hormonların sentezini, taşınmasını, metabolizmasını ve atılımını etkileyerek, böylece doğal hormonların konsantrasyonlarını değiştirerek.

Uluslararası Kimyasal Güvenlik Programı (IPCS – WHO, UNEP ve ILO’yu içerir) Japonya, ABD, Kanada, OECD ve Avrupa Birliği uzmanlarıyla birlikte endokrin bozucular için aşağıdaki çalışma tanımları üzerinde anlaşmaya varmıştır:

• Potansiyel bir endokrin bozucu, bozulmamış bir organizmada veya onun soyunda veya (alt) popülasyonlarında endokrin bozulmasına yol açması beklenebilecek özelliklere sahip olan eksojen bir madde veya karışımdır.

•Bir endokrin bozucu, endokrin sistemin fonksiyon(lar)ını değiştiren ve sonuç olarak bozulmamış bir organizmada veya onun soyunda veya (alt) popülasyonlarında olumsuz sağlık etkilerine neden olan eksojen bir madde veya karışımdır.

Endokrin bozulmasına neden olabilecek iki madde sınıfı vardır:

1. İnsan ve hayvanların vücudunda doğal olarak bulunan östrojen, progesteron ve testosteronu içeren ‘doğal’ hormonlar ve fitoöstrojenler, yonca filizi ve soya fasulyesi gibi bazı bitkilerde bulunan ve vücut tarafından alındığında östrojen benzeri aktivite gösteren maddeler;
2. Aşağıdakileri içeren sentetik maddeler:

– Endokrin sistemi etkilemek ve modüle etmek için kasıtlı olarak tasarlanmış, oral kontraseptifler, hormon replasman tedavisi ve bazı hayvan yemi katkı maddeleri gibi doğal hormonlarla özdeş hormonlar dahil sentetik olarak üretilmiş hormonlar; ve

– Bazı endüstriyel temizlik maddeleri gibi endüstride, bazı pestisitler gibi tarımda ve bazı plastik katkı maddeleri gibi tüketim mallarında kullanım için tasarlanmış insan yapımı kimyasallar. Ayrıca, dioksinler gibi insanların ve vahşi yaşamın endokrin sistemlerine müdahale ettiğinden şüphelenilen endüstriyel süreçlerin yan ürünü olarak üretilen kimyasalları da içerir.

İnsanlar için endokrin bozuculara maruz kalmanın olası yolları, iş yeri veya gıda, belirli plastikler, boyalar, deterjanlar, kozmetikler gibi tüketici ürünleri yoluyla doğrudan maruz kalmanın yanı sıra çevre (hava, su, toprak) yoluyla dolaylı maruziyeti içermektedir.  Kısırlık, meme ve prostat kanseri, obezite, diyabet, hafıza ve kardiyovasküler hastalıklar, endokrin bozucular eylemiyle bağlantılı yan etkilerden bazılarıdır. Endokrin bozucuların etkisi cenin evresi, çocukluk ve ergenlik döneminde daha yüksektir ve etkileri yıllar sonra bile kendini gösterebilir.

Endokrin bozucuların (ED) Tarihçesi

Ekim 1998’de Avrupa Parlamentosu, Komisyonu endokrin bozucular (ED’ler) konusunda harekete geçmeye çağıran bir kararı kabul etti. Kararın amaçları arasında şunlar vardı:

• Yasal çerçevenin iyileştirilmesi,
• Araştırma çabalarının güçlendirilmesi ve
• Bilgiyi kamuya açık hale getirmek için artan bir çaba.

Mart 1999’da Toksisite, Ekotoksisite ve Çevre Bilimsel Komitesi (SCTEE) yaban hayatı ve ekotoksikoloji test yöntemleri üzerinde durularak endokrin bozucu “kimyasalların insan ve yaban hayatı sağlığına etkileri” başlıklı bir rapor yayınladı. Rapor, vahşi yaşam için ‘potansiyel bir küresel sorun’ olarak tanımlandı.

Kasım 2018’de Komisyon, Endokrin bozucu maddeler içeren kozmetik ürünler için 1223/2009 Sayılı (EC) Tüzüğün gözden geçirilmesini kabul etti.  Rapor, potansiyel endokrin bozucu olarak kabul edilen maddelerin kozmetik yönetmeliği kapsamında nasıl ele alındığını değerlendirmekte idi. Raporda Komisyon, henüz düzenleme yasakları kapsamında olmayan potansiyel endokrin bozucular için öncelik listesi oluşturmayı taahhüt etti. AB ülkeleri, sanayi, tüketici örgütleri ve SCCS’den gelen girdilerden sonra Komisyon 28 maddelik bir listeyi konsolide etti.

2019’da Komisyon, endokrin bozucu olduğundan şüphelenilen 28 maddenin bir listesini yayınladı ve Tüketici Güvenliği Bilimsel Komitesi’ne kozmetik formülasyonlarda kullanımlarının insan sağlığı için güvenli olup olmadığını değerlendirmesi talimatını verdi. Tüm görüşler açıklanacağı zaman, Avrupa Komisyonu endokrin bozucu özellikleri nedeniyle bazı içerikleri AB Kozmetik Yönetmeliği Ek II veya III’e ekleyerek yasaklayabilir veya kısıtlayabilir. SCCS’nin güvenlik değerlendirmeleri kozmetik endüstrisi tarafından sağlanan verilere dayanacaktır: bu nedenle Avrupa Komisyonu ilgili tarafları ilgili bilgileri sunmaya davet etmiştir.

16 Mayıs -15 Ekim 2021’de Komisyon değerlendirme için daha yüksek önceliği hak eden 14 madde (Grup A) hakkında veri için ilk halka açık çağrıyı başlattı. Komisyon, alınan verileri analiz ederek SCCS’nin bu maddeleri mümkün olan en kısa sürede değerlendirmesini zorunlu kılmış olup ardından Komisyon, gerektiğinde bu maddelerin kozmetikte kullanımını yasaklamak veya kısıtlamak için harekete geçecektir. Geri kalan 14 maddeyle (Grup B) ilgili veriler için ikinci bir çağrı, ilgili gelişmeler dikkate alınarak gelecekte gerçekleştirilebilir.

Grup A ve Grup B Endokrin Bozucular

Komisyon 16 Mayıs -15 Ekim 2021 tarihleri ​​arasında değerlendirme için daha yüksek önceliği sahip 14 madde (Grup A) hakkında ilk halka açık çağrıyı başlattı. Bu maddeler arasında Benzophenone-3, kojic acid, 4-methylbenzylidene camphor, propylparaben, triclosan, resorcinol, octocrylene, triclocarban, butylated hydroxytoluene (BHT), benzophenone, homosalate, benzyl salicylate, genistein ve daidzein bulunmaktadır.

Geri kalan 14 maddeyle (Grup B), düşük öncelikli ilgili veriler için ikinci bir çağrı, ilgili gelişmeler dikkate alınarak gelecekte gerçekleştirilebilir. Bu listeye dahil edilen maddeler, REACH kapsamında madde değerlendirmesine tabi tutulmadıkları veya sonuçları insan sağlığına değil çevre ile ilgili bir endişeye yol açtığı için düşük öncelikli olarak kabul edilir. Bu maddeler, Butylparaben, tert-butylhydroxyanisole/Butylated hydroxyanisole/BHA, ethylhexyl methoxycinnamate(EHMC)/octylmethoxycinnamate (OMC)/octinoxate, benzophenone-1/BP-1, benzophenone-2/BP-2, benzophenone-4/BP-4, benzophenone-5/BP-5, methylparaben, cyclopentasiloxane/decamethylcyclopentasiloxane/D5, Cyclomethicone, salicylic acid, butylphenyl methyl propanol/BMHCA, triphenyl phosphate and deltamethrin.

Bu maddeler ile ilgili SCCS görüşlerine aşağıdaki link yardımı ile ulaşabilirsiniz.

https://ec.europa.eu/health/scientific-committees/scientific-committee-consumer-safety-sccs/sccs-opinions_en

** Birleşik Krallık’ta, endokrin bozucu özelliklere sahip maddelerin yönetimi politikası da değerlendirilmektedir. CTPA, Birleşik Krallık’ın ilgili, en son teknolojiyi dikkate alarak maruz kalmaya dayalı, riske dayalı bir yaklaşım benimsemesini savunmaktadır.